Diện tích hồ tiêu tăng nhanh chóng đã phá vỡ quy hoạch nông nghiệp khu vực Tây Nguyên. Trong khi đó, dịch bệnh bùng phát làm tiêu chết hàng loạt sẽ dập tắt giấc mộng đổi đời từ cây tiêu của người dân Tây Nguyên. Đây là những nguy cơ sẽ làm cây hồ tiêu Tây Nguyên phát triển thiếu bền vững.
Ngoài tầm kiểm soát
Ông Phạm Quang Mười, Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk, cho biết: Diện tích trồng tiêu trên địa bàn huyện tăng đột biến từ 3 năm trở lại đây, hiện có đến 2.400ha. Theo tính toán của ông Mười, giá tiêu năm 2014 từ 170.000 – 180.000 đồng/kg, nay đã tăng lên 200.000 đồng/kg. Nếu chăm sóc tốt, mỗi hécta tiêu đạt khoảng 4 tấn thì người dân cũng thu lãi khoảng 700 triệu đồng, mức thu mà ít có loại cây trồng nào trên địa bàn đạt được.
“Chính vì đang là loại cây trồng siêu lợi nhuận nên không ít nông dân ồ ạt chạy đua theo cây tiêu. Tình trạng này đã phá vỡ quy hoạch các loại cây trồng. Ở nhiều xã trong huyện, đất thường xuyên ẩm thấp, hay có độ dốc cao, không phù hợp với cây tiêu nhưng người dân vẫn xuống giống, dẫn đến tình trạng tiêu kém phát triển, sâu bệnh và chết. Từ năm 2014 đến nay, toàn huyện đã có trên 100ha cây trồng lâu năm bị phá bỏ để chuyển sang trồng tiêu’’, ông Mười cho hay.
Trong khi đó, ông Trang Quang Thành, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đắk Lắk, cho biết: “Đến nay, Đắk Lắk là một trong 7 tỉnh có diện tích trồng tiêu lớn nhất nước. Theo quy hoạch đến năm 2020, diện tích cây tiêu trên địa bàn tỉnh là 15.000ha, nhưng nay đã có hơn 16.000ha. Đó là con số thống kê được, còn thực tế có thể lớn hơn nhiều”. Trong hai năm qua, trên địa bàn tỉnh đã có 1.341ha cao su bị chặt bỏ để trồng các loại cây khác như: hồ tiêu, mắc ca…
‘’Việc người dân đua nhau trồng hồ tiêu sẽ phá vỡ quy hoạch cây trồng trên địa bàn tỉnh. Nếu mai mốt giá hồ tiêu xuống thấp, người dân lại chặt bỏ tiêu để trồng cây khác sẽ rất nguy hiểm’’, ông Đỗ Ngọc Duyên, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đắk Nông, cho hay. Cũng vì tiêu được giá nên nhiều nông dân Gia Lai bất chấp rủi ro, khuyến cáo để đổ xô trồng tiêu. Theo Sở NN-PTNT tỉnh này, diện tích hồ tiêu theo quy hoạch đến năm 2015 là 6.000ha nhưng đến cuối năm 2014 đã hơn gấp đôi (13.000ha).
Coi chừng tán gia bại sản
Một vườn tiêu của nông dân ở huyện Ia Grai, Gia Lai bị chết do dịch bệnh
Dù vườn tiêu 550 trụ của anh Lê Hữu Nguyên (xã Ia Pal, huyện Chư Sê, Gia Lai) mới trồng non nửa tháng nhưng đến nay đã có khoảng 70 dây tiêu bị chết. Lý do như anh nhận định, tiêu chết do mua phải giống tiêu kém chất lượng. Cạnh vườn tiêu của anh Nguyên là nhiều vườn tiêu của người dân đang cho thu hoạch nhưng cũng đang chết dần chết mòn. Có vườn tiêu khô khốc, lá rụng chỉ còn trơ dây tiêu. Có vườn chết cả hàng ngàn trụ khiến nông dân “méo mặt”, nhiều hộ tán gia bại sản. Thực tế là những năm qua, tình trạng tiêu mắc bệnh chết hàng loạt diễn ra tràn lan. Thống kê của ngành chức năng các địa phương cho thấy, tại Gia Lai, năm 2014 có hơn 216ha tiêu bị chết, Đắk Nông có 122ha, Đắk Lắk có 1.400ha tiêu bị nhiễm bệnh vàng lá, chết nhanh, chết chậm…
Theo thạc sĩ Nguyễn Mai Oanh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, sự thâm canh quá mức bởi tâm lý nôn nóng muốn thu được năng suất cao đang là cách thức làm ăn của nhiều người. Nhiều nông dân thiếu kinh nghiệm và kiến thức về canh tác bền vững, canh tác không theo quy trình, sử dụng giống trôi nổi, lạm dụng phân hóa học, trừ sâu… đã khiến nhiều vườn tiêu mất 30% – 40% năng suất hoặc mất trắng. Những vườn canh tác không đúng quy trình kỹ thuật là nguyên nhân làm dịch bệnh bùng phát, khiến hồ tiêu đối mặt với rủi ro cao. Cũng theo thạc sĩ Oanh, một vấn đề khác đang đặt ra ở hồ tiêu là an toàn thực phẩm. Liên quan đến vấn đề này, Hiệp hội Gia vị châu Âu đã có thư gửi Bộ NN-PTNT cảnh báo vấn đề dư lượng hóa chất trên hạt tiêu Việt Nam. Một số quốc gia và công ty phản ánh hồ tiêu nước ta có hàm lượng Carbendazim (diệt nấm)… vượt mức cho phép.
Còn TS Trần Vinh, Phó Viện trưởng Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, cho rằng: Giá tiêu giữ mức 180.000 – 200.000 đồng/kg từ năm 2007 đến nay đã kích thích người dân trồng ồ ạt. Diện tích biến động mạnh, rất khó nắm bắt, chỉ ước lượng toàn vùng Tây Nguyên đang có khoảng 60.000ha. Cũng theo TS Vinh, đáng lo ngại nhất là nhiều diện tích trồng trên đất không phù hợp, làm vốn đầu tư tăng cao nhưng hiệu quả thấp, lại tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Hiện Việt Nam chưa có vườn giống chuẩn, giống tiêu chỉ được tuyển lựa qua quá trình canh tác nên có hàng chục loại giống, lai tạp. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng hạt tiêu, khó kiểm soát dịch bệnh.
Biện pháp tháo gỡ
Để gỡ khó cho hồ tiêu, thạc sĩ Oanh cho rằng các tỉnh Tây Nguyên cần đẩy mạnh công tác khuyến nông, tập huấn cho nông dân cách sản xuất theo quy trình VietGAP, sản xuất hồ tiêu có chứng nhận, chỉ dẫn xuất xứ nhằm tạo hồ tiêu sạch, chất lượng. Quản lý chặt chẽ thuốc bảo vệ thực vật. Nhà nước hỗ trợ cùng các doanh nghiệp tăng cường xây dựng các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi khép kín, được quản lý chặt chẽ từ sử dụng vật tư đầu vào, đến suốt quá trình canh tác, thu hoạch và bảo quản.
Theo các chuyên gia của Cục Trồng trọt, để phát triển hồ tiêu bền vững, không cách gì khác hơn phải chú trọng quy hoạch, tiến hành rà soát, loại bỏ những diện tích trồng không phù hợp. Đồng thời kiến nghị Nhà nước đầu tư vốn vào các chương trình nghiên cứu giống, chuyển giao khoa học kỹ thuật, khuyến nông phục vụ thâm canh. Hình thành vùng sản xuất hồ tiêu tập trung để có điều kiện đầu tư cơ sở hạ tầng về thủy lợi, giao thông; xây dựng cơ sở thu mua, chế biến; từng bước tiến đến sản xuất hồ tiêu an toàn, có thương hiệu.
Còn ông Nguyễn Quang Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây hồ tiêu, thuộc Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, đề xuất: Phải phát triển hồ tiêu theo hướng bền vững, hướng đến ổn định năng suất chứ không phải nâng cao năng suất, như vậy cây hồ tiêu đỡ áp lực, đỡ bệnh. Tập trung phòng ngừa bệnh bằng các ưu tiên sử dụng biện pháp sinh học thay cho các biện pháp hóa học.
Theo Cục trồng trọt của Bộ NN-PTNN, diện tích hồ tiêu cả nước đạt hơn 85.000ha, vượt quy hoạch hơn 35.000ha và có xu hướng tăng nhanh. Tây Nguyên và Đông Nam bộ là 2 vựa tiêu lớn nhất cả nước với tổng diện tích khoảng 78.000ha. Trong đó, Tây Nguyên có gần 44.000ha (chiếm 51%), Đông Nam bộ là 34.000ha (chiếm hơn 40%).
Bài ca này còn nghe dài dài nếu giá tiêu vẫn từ 150.000 đến 200.000 đ/kg trong khi các loại nông sản khác vẫn cứ phập phù theo anh bạn láng giềng khổng lồ đầy tráo trở.
Cả đất nước Malaysia trồng cọ (Palm oil) đi đâu cũng thấy cọ, làm giàu nhờ cọ.
Tại sao không là VN làm giàu nhờ hồ tiêu? Trong ngành hồ tiêu các bác nhà nước đã tạo ra một thị trường thật sự tự do cạnh tranh. Kết quả là nông dân trồng tiêu là người được hưởng lợi nhiều nhất trong nguyên chuỗi giá trị của tiêu. Nhà buôn, các cty XNK tỷ suất lợi nhuận (lợi nhuận/vốn đầu tư) thấp hơn nông dân xa lơ xa lắc.
Chính vì vậy mà ở VN cây tiêu thu hút nhiều người trồng.
So với các nước khác, tỷ suất lợi nhuận /vốn của nông dân các nước thấp hơn VN nên họ không bị kích thích trồng ồ ạt như nông dân VN.
Bộ NN&PTNN, thay vì khuyến cáo dân không trồng, Dan Viet nghĩ là tốt nhất là họ hướng dẫn dân cách chọn đất, giống và quy trình canh tác sao cho hiệu quả. Nếu làm tốt, VN chiếm> 80% thị phần tiêu thế giới là điều hoàn toàn khả thi.
Lúc đó thì chúng ta điều phối giá tha hồ, lúc đó mới cần có quy hoạch vì ta cạnh tranh với chính ta. Giờ thì nên giúp dân cách thức trồng sao cho hiệu quả để chiếm thị phần và làm giàu.
@Các bác nông dân: nhiệm vụ chính của các bác là giữ cho cây tiêu khỏe mạnh, không chết, không bệnh, đừng tham năng suất mà lạm dụng phân hóa học (cụ thể là NPK) làm cây dễ suy kiệt và chết. Đừng lạm dụng thuốc BVTV (thị trường bị thu hẹp).
Dan Viet có điều kiện đi tham quan Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Cambodia, theo như những gì mình thấy thì tiêu VN có sức cạnh tranh khá lớn so với các nước trồng tiêu khác-NÊN KHUYẾN KHÍCH DÂN TRỒNG. Miễn là biết cách quản lý sâu dịch hại tổng hợp đúng và an toàn.
Tôi đồng tình với ý kiến cuả @Dân Việt, với lợi nhuận cao từ cây tiêu nên khó có thể khuyến cáo nông dân ko nên trồng tiêu. Thay vì khuyến cáo nông dân ko nên chuyển đổi cây trồng sang trồng tiêu thì nên khuyên nông dân chuyển đổi từ canh tác hoá học sang canh tác sinh học, hữu cơ vi sinh và hướng dẫn nông dân kỹ thuật trồng và chăm sóc tiêu và phòng bệnh, vận động nông dân sản suất tiêu sạch. Vì chỉ có hàng sạch thì mới cạnh tranh và giữ vững thị trường đc. Trân trọng
Nhà nước phải có biện pháp quản lý thật chặt vấn đề phân bón và thuốc BVTV thì nông dân trồng cấy bớt lo.
QUY HOẠCH
Theo Bộ NN&PTNN thì diện tích hiên nay đã vượt quá quy hoạch 35.000 ha. Giá tiêu vẫn đang ở mức vượt mong đợi là bao nhiêu? Hết năm 2015,2016,…,2020 diện tích vượt quy hoạch tăng lên bao nhiêu hecta? Nếu giá tiêu vẫn ở mức cao?
Tôi tâm đắc với ý kiến của Dan Viet ở trên: tại sao không “quy hoạch” để Việt Nam nắm 80% thị phần thế giới? Tại sao không quy hoạch để dân ta làm giàu bền vững nhờ hồ tiêu? So về diện tích đất thì Việt Nam vô cùng nhỏ bé so với Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Brazil…nhưng hơn 10 năm nay Việt Nam là nước xuất khẩu hồ tiêu số 1 thế giới với trên 40% thị phần. Trong tất cả các báo cáo nghiên cứu thị trường ngành hàng hồ tiêu, trong tất cả các bản tin của các hãng tin lớn trên thế giới liên quan đến hồ tiêu luôn luôn phải nhắc đến Việt Nam.
Quay lại vấn đề Bộ đưa ra con số 50.000 hecta đến năm 2020 dựa trên những cơ sở nào? Thị trường? Diện tích đất phù hợp để trồng tiêu? Nguồn nhân lực tham gia trồng tiêu? Khả năng cạnh tranh của các nước?
1. Thị trường
Theo bài báo đăng trên The Telegraph ngày 23/7/2015 (Có trích đăng lại trên trang web của Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam – VPA); trong 5 năm qua, giá hồ tiêu đã tăng 310% lên mức cao nhất mọi thời đại. Tuy nhiên người tiêu dùng vẫn chấp nhận được mức giá này bỡi vì khối lượng tiêu thụ trong mỗi nhà bếp gia đình rất ít.
Cùng chu kỳ 5 năm qua thì thị trường khổng lồ Trung Quốc tăng 200%, các nước Đông Nam Á tăng gấp 4 lần, các thị trường truyền thống như Mỹ, châu Âu tăng 15-40%. Theo thông tin từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) thì công tác xúc tiến thương mại và tìm kiếm thị trường mới trong những năm qua VPA đã nỗ lực rất tốt. Bằng chứng là Hồ tiêu Việt Nam đã mở rộng thị trường xuất khẩu lên hơn 100 quốc gia (đây là yếu tố cơ bản khác các loại nông sản khác phụ thuộc hoàn toàn thị trường Trung Quốc).
Thị trường còn mở rộng được nữa không? Nhu cầu còn tăng không?
Theo Hãng nghiên cứu thị trường Mintec trong bài báo nói trên nhu cầu thị trường vẫn còn tăng do kinh tế phát triển thì nhu cầu dùng thịt trong bữa ăn càng nhiều mà hồ tiêu được mệnh danh là vua gia vị, tốt cho sức khỏe và không thể thiếu để rắc lên các món ăn có thịt, cá.
Nếu tổng sản lượng sản xuất hồ tiêu trên thế giới hiện nay khoảng 370.000 tấn thì với dân số 7,29 tỷ người, mức tiêu thụ bình quân đầu người hằng năm là 50,74 gram (20 người, một năm dùng hết 1kg hạt tiêu!). Đến năm 2025 ước sản lượng sản xuất hồ tiêu tăng lên mức 410.000 tấn, với dân số 7,88 tỷ thì mức tiêu thụ bình quân là 52,02 gram (tăng 1,28 gram!)
Tóm lại:
Lượm lặt những thông tin trên để thấy rằng việc nhắc đi nhắc lại con số quy hoạch 50.000 hecta đến năm 2020 là cần phải xem xét và điều chỉnh lại cho phù hợp với nhiều yếu tố. Không thể bắt người dân ôm gốc Cao su, ôm gốc Thanh long … ngồi chờ đến một ngày nào đó giá sẽ lên lại, mà người dân sẽ tự điều chỉnh kế hoạch sản xuất theo thị trường và theo điều kiện cụ thể của mỗi người. Cũng là vô nghĩa nếu cứ tuyên truyền dân đừng trồng tiêu nữa, phá vỡ quy hoạch đấy, sẽ mất cân bằng cung cầu thị trường đấy…trong khi so với các loại nông sản khác thì giá hồ tiêu quá tốt và rất ổn định trong suốt hơn 10 năm qua.
Thay vì tuyên truyền dân đừng trồng tiêu nữa (không có tác dụng nếu giá tiêu vẫn tốt) thì cơ quan chức năng nên đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, tìm kiếm thị trường mới. Cơ quan khuyến nông hướng dẫn, hỗ trợ để áp dụng các quy trình canh tác, chế biến thích hợp để nâng cao chất lượng, uy tín của hạt tiêu Việt Nam trên thị trường thế giới.
Nhà nước có những biện pháp kiểm soát tốt để không để diễn ra tình trạng thương lái Trung Quốc dùng chiêu trò lũng đoạn thị trường như đã từng xảy ra với các loại nông sản khác trong thời gian qua.
Không phải lỗi tại tôi ! Tôi được phép trồng những cây gì mà luật không cấm ; cho tới khi Quốc Hội biểu quyết thông qua điều luật “trồng cây nông nghiệp ngoài quy hoạch là phạm tội”.
Xã hội công bằng, tự do mà. Chẳng lẽ giờ những người trồng tiêu thì có thu nhập cao hơn, giờ nói ko trồng thêm nữa để giữ giá là ko hợp lý, sợ người dân của mình nhiều người giàu hơn à. Nước mình ko trồng thì nước khác cũng trồng thôi.
Nên tuyên truyền cho người dân cách chăm sóc làm sao cho ko bị dịch bệnh là hay hơn.